16 marca 2025 r. w jednym z bocheńskich lasów dokonano wyjątkowego odkrycia archeologicznego. Dwaj poszukiwacze zabytków – Wojciech Budzyn i Marek Budzyn – natrafili na skarb srebrnych monet ukrytych w ceramicznym naczyniu, które przez prawie 600 lat spoczywało pod powierzchnią ziemi. Znaleziska dokonano w ramach legalnych poszukiwań prowadzonych za zgodą właściciela terenu – Lasów Państwowych – oraz Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Poszukiwania odbywały się w ramach działań Bocheńskiego Stowarzyszenia Poszukiwaczy STATER, którego obaj odkrywcy są aktywnymi członkami.
Znalezione naczynie ceramiczne, wypełnione po brzegi srebrnymi monetami, zostało zabezpieczone w całości – bez ingerencji w jego zawartość. Podczas ostrożnego odkopywania, z wnętrza naczynia wypadły trzy monety, które nie były zespolone z resztą – okazały się to cenne denary Kazimierza Jagiellończyka, syna Władysława Jagiełły. To właśnie one ujawniły niezwykłą rangę i możliwy wiek całego znaleziska.
Zaskakujące jest to, że pierwszy sygnał był słaby i niepozorny – odkrywcy rozważali, czy w ogóle go kopać. Dopiero po sprawdzeniu miejsca dwoma detektorami metalu podjęli decyzję o rozpoczęciu prac. Ziemia była mokra, bo tej nocy spadł śnieg, a temperatura oscylowała wokół zera. Po wykonaniu płytkiego wykopu sygnał się wzmocnił, a spod warstwy gleby wyłonił się zarys ceramicznego naczynia.
Znalezisko zostało natychmiast zgłoszone do Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Krakowie – delegatura w Tarnowie, a st. insp. ds. ochrony zabytków Tomasz Sajecki oraz archeolog Marek Materna z Muzeum Stanisława Fischera w Bochni zareagowali błyskawicznie, podejmując niezbędne działania administracyjne i konserwatorskie. Naczynie nie zostało otwarte ani opróżnione – wszystkie monety nadal znajdują się w jego wnętrzu. Ich liczba jest obecnie szacowana na około 100 sztuk. (Ta liczba oczywiście może się zmienić po otwarciu skarbu).
Skarb zostanie poddany interdyscyplinarnym badaniom: nie tylko numizmatycznym, ale również metalurgicznym, spektrometrycznym, analizie składu ceramiki, tomografii komputerowej oraz innym nowoczesnym metodom stosowanym przez specjalistów. Ostatecznym celem jest zachowanie kontekstu znaleziska i dokładne poznanie jego historii.
Docelowo naczynie i jego zawartość mają trafić do zbiorów Muzeum im. Stanisława Fischera w Bochni, gdzie po niezbędnej konserwacji zostaną zaprezentowane zwiedzającym.
Jak podkreślają członkowie Stowarzyszenia STATER, to odkrycie było możliwe dzięki współpracy pasjonatów historii, instytucji publicznych i środowiska naukowego. Ich działania są w pełni legalne, profesjonalne i zgodne z zasadami ochrony dziedzictwa kulturowego.
O znalazcy:
Wojciech Budzyn – pasjonat historii, eksplorator i filmowiec, od lat zajmuje się legalnymi poszukiwaniami zabytków z wykorzystaniem wykrywacza metali. Jest współzałożycielem Bocheńskiego Stowarzyszenia Poszukiwaczy „STATER”, zrzeszającego ponad 50 członków działających aktywnie na rzecz ochrony dziedzictwa archeologicznego Małopolski. W mediach społecznościowych prowadzi autorski kanał „Na Tropie Skarbów”, gdzie dokumentuje swoje odkrycia, popularyzując wiedzę o historii i archeologii.
Do jego największych dotychczasowych znalezisk należą m.in. ceramiczne naczynie wypełnione srebrnymi monetami z czasów Kazimierza Jagiellończyka, brązowa bransoleta z epoki łużyckiej (3500–4000 lat), trzy rzymskie denary, a także liczne fibule, przęśliki, szpile i toporki z epoki brązu i wpływów rzymskich. Jego działalność opiera się na ścisłej współpracy z archeologami i Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków.
Z wykształcenia farmaceuta, zawodowo zajmuje się produkcją filmową i montażem. W swojej pracy łączy pasję do historii z nowoczesnymi mediami, tworząc edukacyjne i ciekawe treści, które przybliżają widzom nieznane rozdziały naszej przeszłości.
O Bocheńskim Stowarzyszeniu Poszukiwaczy STATER:
Bocheńskie Stowarzyszenie Poszukiwaczy STATER to prężnie działająca organizacja zrzeszająca pasjonatów historii i eksploracji terenowej. Powstało 29 maja 2023 roku i obecnie liczy ponad 50 aktywnych członków, którzy swoją działalność prowadzą legalnie i w ścisłej współpracy z Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków oraz właścicielami terenów – m.in. Lasami Państwowymi. Stowarzyszenie skupia osoby zaangażowane w poszukiwania zabytków z wykorzystaniem wykrywaczy metali, ale również we wspieranie badań archeologicznych i promocję dziedzictwa kulturowego regionu.
STATER nie tylko prowadzi poszukiwania, ale aktywnie wspiera prace archeologiczne, uczestnicząc w badaniach m.in. na Plantach w Bochni czy wokół Zamku w Wiśniczu. Angażuje się również w działania edukacyjne i popularyzatorskie – organizując wystawy, pokazy i warsztaty podczas wydarzeń takich jak Weekend z Zabytkami Powiatu Bocheńskiego, Spacer Śladami Przeszłości, Przestrzał Historyczny, czy spotkania z harcerzami i młodzieżą szkolną.
Stowarzyszenie STATER działa z poszanowaniem przepisów prawa, etyki odkrywczej i standardów naukowych, udowadniając, że odpowiedzialna eksploracja może być nieocenionym wsparciem dla polskiej archeologii.
—
Wojciech Budzyn
